سلامت دندان یکی از ارکان مهم سلامت هر فرد می باشد و مراقبت از دهان و دندان برای حفظ سلامت و بهداشت ضروری است .
اما در کودکان دارای اختلالات طیف اتیسم، به دلیل وجود اختلال در مهارت های ارتباطی و کلامی و مشکلات رفتاری، رعایت بهداشت دهان و دندان می تواند به یک چالش و میدان نبرد بین خانواده ها، مربیان و مراقبین تبدیل شود. در این متن سعی شده تا طی معرفی مشکلات دهانی شایع این افراد پیشنهادهایی در رابطه با بهبود آن ارائه گردد.
مشکلات شایع دهان و دندان در افراد دارای اختلالات طیف اتیسم :
- وجود دندان قروچه در 20 – 25 درصد این افراد
- انجام عمل جویدن در حالیکه غذایی داخل دهان ندارند
- بیرون زدگی غیر طبیعی زبان
- خودآزاری و کندن لثه، پوست لب و ایجاد زخم
- تاخیر در صحبت کردن
- فقر تغذیه ای. زیاده روی در مصرف غذا و داروهای دارای قند و اجتناب از خوردن میوه و سبزیجات
- شکستگی دندان به دلیل زمین زدن و زمین خوردن متوالی
- عوارض دهانی متعددی از جمله پوسیدگی دندان، خشکی دهان، التهاب مخاط دهان و لثه، اختلال حس چشایی، اختلال بلع و التهاب غدد بزاقی به دلیل مصرف بعضی از داروها و یا عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
- تاخیر در رویش دندان ها به دلیل مصرف بعضی از داروها
- بهداشت ضعیف دهان به دلیل عدم فرمان پذیری این افراد و یا ناآگاهی مراقبین
توصیه هایی برای منزل :
- مسواک زدن و نخ دندان کشیدن کودک دوبار در روز بعد از خوردن صبحانه و قبل از خوابیدن ایده آل است .
- اگر کودک شما قادر به انجام مسواک دهان و دندان می باشد او را بطور مرتب تشویق کنید .
- اگر کودک شما قادر به مسواک زدن نمی باشد بهتر است به طور مرتب در مورد دهان و دندان با وی صحبت کنید و شکل و کتاب هایی در رابطه با دهان و دندان به او نشان دهید .
- اگر کودک نسبت به لمس دهان و دندان خود بسیار حساس است به تدریج حساسیت او را به روش ذیل کم کنید :
- یک مسواک به او بدهید و اجازه دهید او آن را لیس زده و به دهان خود بزند .
- با دست یا مسواک صورت و لب ها و اطراف دهان او را ماشاژ دهید .
- با انگشت خود دهان و دندان او را ماشاژ دهید .
- برای آموزش مسواک زدن از روش بگو نشان بده و انجام بده ( Tell –Show – DO) استفاده کنید .
- با او مسواک بزنید .
- در ابتدا از مسواک کوچک و بدون خمیر دندان شروع کنید .
- از خمیردندان فلوراید دار استفاده کنید . برای کودک زیر سه سال خمیردندان به صورت لایه نازکی روی مسواک و برای بالای سه سال خمیردندان به اندازه نخود استفاده کنید .
- به تدریج مدت مسواک زدن را زیاد کنید .
- لازم نیست تمام دندان ها در یک جلسه تمیز شوند .
- اگر کودک پذیرش دارد از مسواک برقی استفاده کنید .
- در صورت عدم همکاری کودک، گازی را دور انگشت خود پیچیده و با دهانشویه میکروب زدا دندان ها را تمیز کنید. بهتر هر جلسه از پارچه با جنس های مختلف استفاده کنید .
- معمولا این کودکان از طریق نشان دادن شکل، فعالیتی را بهتر یاد می گیرند. کلیه مراحل مسواک زدن به صورت شکل و داخل یک پوشش پلاستیکی در سرویس بهداشتی منزل شما روی دیوار نصب باشد.
- برای جلو گیری از کندن لثه ها دستکش دست او بکنید .
- برای جلوگیری از بروز مشکلات دهان و دندان کودک خود را به طور مرتب به دندانپزشک ببرید .
- تلاش کنید دندانپزشک با تجربه که آشنایی با کودکان دارای اختلال طیف اتیسم را دارد پیدا کنید .
- اگر کودک به دلیل زمین زدن و زمین خوردن متوالی دچار شکستگی دندان، در زمینه احتمال ورود تکه های شکسته به ریه وی با دندانپزشک مشورت نمایید .
توصیه هایی برای مطب دندانپزشکی :
- در مورد دهان و دندان مرتب با کودک خود صحبت کنید .
- شکل ابزارهای معاینه دندانپزشکی را به کودک خود نشان دهید اگر توانستید آینه و ابزار های معاینه را تهیه کرده و با آنها با وی بازی کنید . مثلا با آینه دندانپزشکی دندان های او را بشماریید .
- در منزل شرایط مطب را بازسازی کنید. مثلا اگر صندلی دارای پشتی قابل تنظیم دارید او را روی آن خوابانده، دست ها را روی شکم قرار داده و از او بخواهید دهان خود را باز نگه دارد سپس با آینه دندانپزشکی یا مسواک داخل دهان او را ماساژ دهید .
- از دکتر و دستیارش بخواهید به موقع او را به اتاق درمان ببرد تا شلوغی اتاق انتظار او را مضطرب نکند .
- در مورد خصوصیات و عادات رفتاری کودک خود با دندانپزشک صحبت کنید .
- اسباب بازی یا هر شی مورد علاقه او را با خود به کلینیک ببرید .
- در صورت امکان موسیقی مورد علاقه او در مطب همراه شما باشد .
- بی شک مطب دندانپزشکی به دلیل وجود ابزارها، صداها و نورهای غیر متعارف یک محیط استرس زا برای کودک دارای طیف اتیسم خواهد بود و برای پذیرش آنها ممکن است که شما مجبور باشید به دفعات به مطب دندان پزشک مراجعه کنید تا وی کاملا شرایط پذیرش آنها را داشته باشد .
- اگر کودک شما همکاری لازم را در طی دفعات بدست نیاورد. قطعا دندان پزشک وی به فکر استفاده از بی هوشی برای درمان وی خواهد بود .
- بهتر است از مواد دارویی دارای جیوه برای کودک دارای اختلال طیف اتیسم استفاده نشود .